Πώς σε ένα σώμα χορευτή, που η τεχνική κατάρτηση, η κιναίσθηση, το isolation(απομόνωση) και το coordination(συντονισμός) είναι έννοιες και λειτουργίες που διδάσκεται από τα πρώτα του βήματα στον χώρο της κίνησης, είναι δυνατόν τα πράγματα να πάψουν να είναι δεδομένα;(δηλ. η κίνησή του, ο χορός του). Να ‘ξανα-ανακαλυφθούν’ και να του αποκαλυφθούν από την αρχή;
Στο βιβλίο του νευρολόγου ΄Ολιβερ Σακς «ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο», στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται ένα κλινικό περιστατικό απώλειας της ιδιοδεκτικής αίσθησης. Ο ίδιος το ονομάζει η ΄΄ασώματη΄΄ γυναίκα.
Ένας μέχρι πρόσφατα φυσιολογικός άνθρωπος χάνει ένα χαρακτηριστικό του που θεωρούσε δεδομένο και δεν γνώριζε συνειδητά την ύπαρξή του. Μία γυναίκα δηλαδή χάνει την ιδιοδεκτική της αίσθηση.
Η ιδιοδεκτική αίσθηση είναι μία αδιάκοπη αλλά ασυνείδητη αίσθηση της θέσης κάθε μέρους του σώματός μας. Είναι μια κρυμμένη αίσθηση κατά την οποία μια ροή ερεθισμάτων από όλα τα κινητά μέρη του σώματος(μυς, τένοντες, συνδέσμοι) ελέγχει και διορθώνει συνεχώς τη θέση, τον τόνο και την κίνηση τους, χωρίς όμως ποτέ να το αντιλαμβανόμαστε. Με άλλα λόγια είναι το αόρατο στήριγμα του σώματός μας.
Η αποκάλυψη της ύπαρξης αυτής της αίσθησης, τόσο στην ασθενή όσο και στον γιατρό, έγινε επειδή αυτή χάθηκε. Δηλαδή η απώλειά της οδήγησε στη συνειδητοποίηση της ύπαρξής της. Κάτι που θεωρείται δεδομένο κι αυτονόητο, τελικά δεν είναι. Συνεπώς μέσω της απώλειας κάποιου δεδομένου, συνειδητοποιούμε ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο.
Όπως γράφει ο Wittgenstein: «οι πιο σημαντικές όψεις των πραγμάτων παραμένουν κρυμμένες για εμάς, εξαιτίας της απλότητας και της οικειότητάς τους(είσαι ανίκανος να παρατηρήσεις κάτι, γιατί βρίσκεται πάντα μπροστά στα μάτια σου). Τα πραγματικά θεμέλια της έρευνας του ανθρώπου δεν τραβούν καθόλου την προσοχή του.»
Η ανάγνωση αυτού του περιστατικού ήταν η αφορμή της δικής μου αποκάλυψης.
Ότ,ι αντιπροσωπεύει η ιδιοδεκτική αίσθηση για το ανθρώπινο σώμα αποτελεί τη θεμελιώδη κατάσταση του χορευτικού σώματος. Δηλαδή, το δεδομένο του ανθρώπινου σώματος:η ιδιοδεκτική αίσθηση / το δεδομένο του χορευτικού σώματος: αυτό που ξέρει, που έχει μάθει, η κουλτούρα του, η γνώση του, η τεχνική του, ο τρόπος που έχει αποτυπωθεί πάνω του για να χορεύει τα κεκτημένα του.
Όταν όμως ένα σώμα γνωρίζει τον χορό του, πώς μπορεί να υποκριθεί ότι τον ξαναβρίσκει ;
Πώς μπορεί να αποβάλει τον τρόπο που έχει μάθει να χορεύει,δηλαδή το δεδομένο του;
Το παραπάνω περιστατικό μας αποδεικνύει οτι η διαδικασία της απώλειας είναι απαραίτητη για τη συνειδητοποίηση της ύπαρξης μιας δεδομένης λειτουργίας.
Ξεκινώντας την ερευνητική μας διαδρομή συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούμε ούτε να ΄΄χτίσουμε΄΄ ούτε να αποβάλλουμε το ήδη κεκτημένο της κίνησής μας.Έπρεπε να βρεθεί κάτι έξω από εμάς. Έπρεπε να βρεθεί μία νέα συνθήκη , μία συνθήκη που θα ανάγκαζε τα σώματα να ενσωματωθούν σ’ αυτή και να αποδεσμευτούν από τα κεκτημένα μονοπάτια που επιλέγουν συνήθως να κινηθούν.
Έπρεπε λοιπόν, να βρεθεί και να κατακτηθεί η χρήση ενός αντικειμένου που θα δημιουργήσει αυτή τη νέα συνθήκη και θα είναι για τον χορευτή το δεδομένο του, το αυτονόητό του. Ταυτόχρονα, ως αντικείμενο ,θα είναι μοιραία έξω απ’ αυτόν για να μπορεί να το κατανοήσει και να το χειριστεί.
Και εφόσον μιλάμε για το ερέθισμα της ιδιοδεκτικής αίσθησης έγινε απαραίτητη η εισαγωγή ενός αντικειμένου που θα λειτουργούσε ως στήριγμα και θα ενσωματωνόταν στην κίνηση του χορευτή, σε σημείο που ο χορός μαζί του θα γινόταν αυτονόητος. Όπως χωρίς την ιδιοδεκτική αίσθηση δε μπορεί να κινηθεί ένα σώμα, έτσι και χωρίς το αντικείμενο δεν θα μπορεί να κινηθεί ο χορευτής.
Επιλέχθηκε ένα αντικείμενο που εξυπηρετεί απόλυτα το ρήμα ‘στηρίζω’ και ‘υποδέχομαι’ : μια καρέκλα.
Η καρέκλα είναι το πιο αυτονόητο αντικείμενο για να χρησιμοποιηθεί ως σύμβολο στο εν λόγω θέμα. Το πιο εύχρηστο και καθημερινό.
Κάτι ειδικά κατασκευασμένο θα ήταν επιτηδευμένο και θα χανόταν το νόημα του δεδομένου και του αυτονόητου.
Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κομμάτι της έρευνας είναι αυτό: η ενσωμάτωση μέσα στη νέα αυτή συνθήκη, που ορίζει το σύμβολό μας (και όχι η απώλειά του όπως συνέβει στο περιστατικό του Σακς).
Πρωταρχικός δηλ στόχος : η κατάσταση σώμα-καρέκλα να γίνει οργανική. Και η όλη διαδικασία και διαδρομή να αναδείξει την καρέκλα ως σύμβολο του κεκτημένου.
Προσπαθήσαμε να τη γνωρίσουμε πάνω στο σώμα όπως μαθαίνει κι ο χορευτής τα πρώτα του βήματα, την τεχνική, τις πρωταρχικές κατηγορίες δράσης.
Στη συνέχεια η καρέκλα γίνεται δεδομένο της χορευτικής έκφρασης και ενσωματώνεται τελικά και στην συνέχεια της χορευτικής εξέλιξης, η οποία είναι ο χορός ανάμεσα σε 2 σώματα, το partnering.
Όπως μας δίδαξε ο Όλιβερ Σακς, η συνειδητοποίηση της ύπαρξης ενός δεδομένου έρχεται μέσα από την απώλειά του(η απώλεια της ιδιοδεκτικής αίσθησης).
Από το μονοπάτι της απώλειας του δεδομένου μπορεί να προκύψει η αποκάλυψη μιας νέας πρότασης.
Για την απαραίτητη λοιπόν για την έρευνα, διαδικασία της απώλειας, επιλέξαμε να αποδομήσουμε(αποσυναρμολογήσουμε) το αντικείμενο-καρέκλα και μαζί του την κίνηση.
Η εξαφάνισή του θα ήταν ανώφελη, εφόσον θα χάναμε το σύμβολο που οι ίδιοι εισάγαμε.{δεν γίνεται ο ‘φυσιολογικός’- υγιής να ξέρει πως είναι να μην έχει την ιδιοδ.αίσθηση. Δεν γίνεται ένας χορευτής να ξεχάσει να χορεύει}.
Έπρεπε να προσαρμοστούμε σε ακόμα μία νέα συνθήκη.
Η καρέκλα άρχισε να δίνει κομμάτια και το κάθε μέρος της επιλέξαμε να το χρησιμοποιήσουμε σαν μια υπόνοια αυτού που κάποτε ήταν το ΟΛΟΝ της.
Τα κομμάτια ήταν ξένη συνθήκη με αποτέλεσμα να εξαφανίστεί προς στιγμήν η σωματικότητα και η φυσικότητα του χορευτή.
Ο χρόνος δουλειάς επανέφερε τις ισορροπίες και τα σώματα άρχισαν να αποδίδουν στην καινούργια κατάσταση.
Ώσπου τελικά μείνανε μόνα. Χωρίς κομμάτια, χωρίς αντικείμενο, χωρίς στήριγμα. Ο ένας ήταν το στήριγμα του άλλου.
Προέκυψε έτσι ένα νέο ντουέτο, ντουέτο επαφής
Η παρατήρηση που έγινε σ’αυτό το σημείο, έφερε την αποκάλυψη των αποτελεσμάτων της έρευνας και της ουσίας που μας ενδιέφερε να βρούμε και να κατανοήσουμε. Η ΚΙΝΗΣΗ ΕΙΧΕ ΑΛΛΑΞΕΙ.
Παρατηρώντας όλη τη διαδρομή μας, έγινε αντιληπτό ότι η κίνηση είχε μεταμορφωθεί.
Είχε γίνει καταρχάς πιο ξεκούραστη. Ξεκίνησε από γραμμική, ακαδημαΪκή,μυική, γεννημένη από γνωστά, τετριμμένα μοτίβα και κυρίως εγκεφαλική.
Και κατέληξε απλή, αβίαστη, αιωρούμενη στον χώρο. ΜΙΑ ΑΠΕΡΡΙΤΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ.
Δεν προέκυψε η ουτοπία της αυθεντικής κίνησης αλλά έγινε ο αναστοχασμός της ήδη υπάρχουσας κίνησης. Η κίνηση που μας συνόδευσε από την αρχή, επαναπροσδιορίστηκε.
Ίσως πολλοί να επιλέγανε εξαρχής αυτό τον τρόπο κίνησης. Ίσως κι εγώ η ίδια. Η πορεία όμως της έρευνας με έκανε να καταλάβω καλύτερα και να ξαναεμπιστευτώ τις ήδη γνωστές διαδικασίες- τα κεκτημένα, τα δεδομένα μου. Δεν προσπάθησα να απορρίψω την ήδη διαμορφωμένη εικόνα της κίνησης του σώματος, αλλά να την επαναπροσδιορίσω.
Η έρευνα αυτή δεν υπήρξε παρά μια μελέτη εξερεύνησης και κατανόησης της χορευτικής πορείας-παιδείας ενός σώματος.
«Ίσως η δημιουργία να μην είναι παρά μια πράξη βαθιάς μνήμης», όπως γράφει ο Ραϊνερ Μαρία Ρίλκε
Πωλίνα Κρεμαστά
creodancecompany 